Skolyoz Farkındalık Ayı: Omurgana Kulak Ver!

Her yıl Haziran ayı, tüm dünyada Skolyoz Farkındalık Ayı olarak anılıyor. Bu ay boyunca, omurga sağlığına dikkat çekmek, erken tanının önemini vurgulamak ve toplumu skolyoz hakkında bilinçlendirmek amaçlanıyor. Çünkü skolyoz sadece bir “duruş bozukluğu” değil; erken fark edilmezse yaşam kalitesini etkileyebilecek ciddi bir sağlık sorunu.

Peki nedir bu skolyoz? Hangi yaş grubunda görülür? Gerçekten yüzme ile geçer mi? Egzersiz işe yarar mı? Hangi noktada fizyoterapiste başvurulmalı? İşte skolyozla ilgili merak edilenlerin yanıtları ve güncel tedavi yaklaşımları…

Skolyoz Nedir?

Skolyoz, omurganın “S” ya da “C” şeklinde yana doğru eğilmesiyle ortaya çıkan, üç boyutlu bir duruş bozukluğudur. Radyolojik ölçümlerde 10 derecenin üzerindeki eğrilik “skolyoz” olarak adlandırılır. En yaygın tipi olan idiopatik skolyozun (sebebi bilinmeyen skolyoz), büyüme atağı, genetik yatkınlık, kas dengesizlikleri ve hormonlar gibi birden fazla unsurun birleşimiyle ortaya çıktığı düşünülür. Yapılan çalışmalar, ergenlik çağındaki gençlerin yüzde 2–3’ünde skolyoz görüldüğünü ve yapısal (kalıcı) skolyozların yüzde 80–90’ının idiopatik olduğunu göstermektedir.

Neden Erken Tanı Önemlidir?

Eğrilik küçükken yakalanırsa ilerleme riskini azaltmak, sırt ağrısı, solunum kısıtlılığı veya özgüven sorunları gibi uzun vadeli etkileri en aza indirmek mümkündür. Bu yüzden omuz yüksekliği, bel kavisleri veya sırt kıvrımlarındaki asimetriyi fark ettiğinizde alanında uzman bir hekime ve hekimin yönlendirdiği fizyoterapiste danışmak erken ve etkili müdahaleyi sağlar. Unutmayın, ne kadar erken, o kadar iyi!

Skolyozda Fizyoterapi ve Rehabilitasyonun Önemi

Güncel rehberler skolyoz tedavisinde fizik tedaviyi temel yaklaşımlardan biri olarak kabul ediyor. Fizyoterapistler hem tarama-değerlendirme yapıyor hem de kişiye özel “Fizyoterapötik Skolyoz Spesifik Egzersizler” planlıyor. Türkiye dâhil farklı ülkelerde yapılan araştırmalar, Fizyoterapötik Skolyoz Spesifik Egzersizlerin eğitimini tamamlayan fizyoterapistlerin skolyozu tanıma ve doğru egzersiz yazma konusunda daha yüksek bilgi düzeyine sahip olduğunu gösteriyor. Yani doğru eğitim almış bir fizyoterapist, skolyozu yönetmede kilit rol üstleniyor.

Egzersizler Neden Önemli?

Basit “karın-sırt kaslarını güçlendirme” programları ile skolyozu geriletmek genellikle mümkün olmaz. Bunun yerine, eğriliğin tipine ve derecesine özel, üç boyutlu solunum ve duruş kontrolü içeren ‘‘Skolyoz Spesifik Egzersiz”  yaklaşımları önerilir. En çok bilinen egzersiz yaklaşımlarından biri 100 yılı aşkın geçmişiyle Schroth Metodudur. Schroth  metodu özellikle 30 dereceden küçük eğriliklerde oldukça etkili . Ev programına uyumun yüksek tutulması için aile desteği, egzersiz günlüğü ve fizyoterapistlerin periyodik takibi, başarıyı önemli ölçüde artırıyor .

“Yüzme Geçirir” Efsanesine Dikkat!

Yüzme; eklemlere binen yükü azaltması, kas dengesi ve kondisyonu geliştirmesi nedeniyle omurgaya dost bir spordur. Ancak araştırmalar, tek başına yüzme antrenmanının yapısal skolyozu düzeltmediğini; hatta yanlış teknik veya aşırı yüklenmenin omuz ağrısı ve sırt kamburluğu riskini artırabileceğini gösteriyor . Özetle yüzme hastaya özgü hareketlerle uyarlanırsa destekleyici olabilir, fakat kişiye özel düzeltici egzersizlerin yerini tutmaz.

Farkındalık Ayında Ne Yapabiliriz?

• Ayna Testi yapın: Omuz, kürek kemiği ve bel oyuklarınızı karşılaştırın. Omuz yükseklikleri kürek kemiğiniz veya bel oyuklarınız arasında bir fark var mı kontrol edin.
• Çocukların okul taramalarını aksatmayın; eğrilik erken yaşta saptanırsa tedavi daha kısa sürer.
• Eğer bir asimetri fark ederseniz alanında uzman bir hekim ve akabinde fizyoterapist desteğiyle bireysel egzersiz programı oluşturun; skolyozda her omurga biricik ve kendine hastır.
• Egzersizlere sadık kalın; süreklilik, sonuçların anahtarıdır.

Skolyoz, erken tanı ve bilimsel temelli egzersizlerle yönetildiğinde büyüyen çocuklar ve yetişkinler için müzik, spor, dans gibi tüm aktivitelerin önünde bir engel olmak zorunda değil. Farkındalık Ayı vesilesiyle, omurgamıza bir iyilik yapalım: duruşumuzu kontrol edelim, sevdiklerimizi taramaya yönlendirelim ve gerekirse bir uzmana danışalım.

Fizyoterapist Büşra Erdoğan Seçilmiş