İSTANBUL, – DİYABET, sadece ilaç tedavisi ile değil, aynı zamanda yaşam tarzında yapılacak değişikliklerle de kontrol altına alınması gereken bir hastalık. Ancak yapılan bilimsel incelemeler, hastaların çoğunun beslenme ile ilgili bilinçsiz hatalar yaptığını ortaya koyuyor. Diyetisyen Harika Özkaya Yurttadur, diyabet hastalarının sıkça yaptığı 10 beslenme hatasını ve bu hatalardan kaçınmanın yollarını aktardı. Yurttadur, diyabetin yönetiminde beslenmenin hayati bir öneme sahip olduğunu ifade ederek, “Görünürde basit olan bu hatalar bile kan şekeri dengesini olumsuz etkileyerek komplikasyon riskini artırabilir” şeklinde konuştu.
Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi’nde görev yapan Beslenme ve Diyet Uzmanı Harika Özkaya Yurttadur, diyabet hastalarının sıkça yaptığı 10 beslenme hatası ve bunlara ilişkin doğru yaklaşımlar hakkında bilgiler sundu.
KAHVALTIYI ATLAMAK
Kahvaltıyı atlamanın diyabet hastaları için kan şekeri düzenini bozabilecek en kritik beslenme hatalarından biri olduğunu vurgulayan Diyetisyen Harika Özkaya Yurttadur, “Gece süresince uzun bir açlık, kan şekerinin düşmesine neden olur, sabahları ise vücut enerji ihtiyacını karşılamak için glikojen depolarından şeker serbest bırakır ve bu durum ani dalgalanmalara yol açabilir” dedi.
Kahvaltı yapılmadığında bu dalgalanmaların daha belirgin hale geldiğini ve gün boyunca kan şekeri dengesini korumanın zorlaştığını ifade eden Dyt. Yurttadur, şöyle devam etti:
“Araştırmalar, kahvaltının atlanmasının diyabet yönetiminde olumsuz neticelere neden olduğunu ortaya koymaktadır. Örnek olarak, 317 diyabet hastası üzerinde gerçekleştirilen bir araştırmada katılımcıların yaklaşık yüzde 7’sinin kahvaltı yapmadığı gözlemlenmiştir. Bu grubun, kahvaltı yapanlara göre daha genç olduğu, sigara içme oranlarının yüksek olduğu ve en kritiği HbA1c seviyeleri ile gün içindeki şeker dalgalanmalarının kayda değer biçimde yüksek seyrettiği belirlenmiştir.”
Bu bulgular, kahvaltının diyabet kontrolündeki yerini ve düzenli kahvaltı alışkanlığının kan şekeri dengesini korumadaki önemini kanıtlamaktadır. Dyt. Yurttadur, önerilerini şöyle sıraladı:
“Günün başlangıcında yumurta ve peynir gibi sağlıklı protein kaynakları, avokado, zeytin ve ceviz tarzı sağlıklı yağlar ile tam tahıllı ekmek, yulaf ve kepekli galeta gibi lif açısından zengin karbonhidratları içeren bir kahvaltıyı tercih etmek, kan şekeri kontrolünü destekleyecektir.”
ŞEKERSİZ ÜRÜNLERE GÜVENMEK
Diyabet hastaları arasında yaygın olan bir diğer yanılgı ise “şekersiz” ibaresi taşıyan ürünlerin tamamen güvenli olduğu düşüncesidir. Bu konuda Dyt. Yurttadur, “Evet bazı şekersiz gıdalar kan şekerini etkilemeyen tatlandırıcılar içerse de, bunlar yüksek miktarda karbonhidrat, yağ ya da kalori barındırabilir. Özellikle bu tür ürünlerin aşırı tüketimi, kan şekeri dengesini olumsuz yönde etkileyebilir” dedi.
Ayrıca, bazı şekersiz gıdalardaki yapay tatlandırıcıların iştah artışına neden olabileceğine dikkat çeken Dyt. Yurttadur, “Bu çerçeveden bakıldığında, şekersiz etiketi taşıyan bir ürünün diyabet dostu olduğu anlamına gelmeyeceği unutulmamalıdır. Diyabet hastalarının mutlaka ürün etiketlerini okumaları ve içeriklerini gözden geçirmeleri önemlidir. En sağlıklı yaklaşım, doğal ve dengeli bir beslenme planına bağlı kalmak, işlenmiş şekersiz gıdaları ise etiketlerine dikkat ederek ölçülü bir şekilde tüketmektir.”
LİF TÜKETİMİNİ İHMAL ETMEK
Diyetisyen Yurttadur, diyabet hastalarının lif alımlarının yetersiz olmasının kan şekeri kontrolünü olumsuz etkileyen başlıca beslenme hatalarından biri olduğunu belirtti ve lifli gıdaların sağladığı faydalara dikkat çekti:
“Lifli gıdalar, özellikle çözünür lifler, sindirimi yavaşlatarak glikozun kana daha istikrarlı bir biçimde geçmesini temin eder ve ani kan şekeri artışlarının önlenmesine yardımcı olur. Ek olarak, lif tokluk hissini artırarak aşırı yeme isteğini engelleyerek kilo kontrolüne yardımcı olur. Ancak birçok diyabet hastası, sebze, meyve, tam tahıllar ve baklagiller gibi lif kaynaklarını yeterince almaz. Bu durum, hem kan şekeri dalgalanmalarını hem de bağırsak sağlığındaki olumsuz etkiyi artırabilir. Çözünür lif açısından zengin olan bezelye, kuru fasulye, barbunya, yulaf, çeşitli sebze ve meyveler, diyabetlilerin yemeklerden sonra kan şekerinin yavaş yükselmesine yardımcı olabilir.”
PORSİYON KONTROLÜNÜ SAĞLAYAMAMAK
Sağlıklı besinler tercih edilse bile, porsiyon kontrolü yapmamanın sık karşılaşılan hatalardan biri olduğunu dile getiren Dyt. Yurttadur, şunları söyledi: “Üzgünüm, bazı diyabet hastaları sağlıklı gıdalar tüketmelerine rağmen miktarları kontrol etmedikleri sürece kan şekeri düzeninde sıkıntılar yaşayabiliyor. Aşırı yemek yemek, özellikle karbonhidrat ve yağ açısından yoğun yemekler, kan şekerinde ani artışlar yaratabilir ve kilo alımına sebep olabilir. Bu durum, hem diyabet yönetimini hem de genel sağlık durumunu olumsuz yönde etkileyebilir.”
SIVILARDAN ALINA GİZLİ KALORİLER
Dyt. Yurttadur, diyabet hastalarının farkında olmadan sıvılardan yüksek kalori alabileceğini belirterek, şunları ekledi: “Çay, kahve, meyve suları, gazlı içecekler ve hazır içeceklerde bulunan eklenmiş şeker ve krema, günlük kalori alımını hızlı bir şekilde artırmaktadır. Çoğu insan, sıvıların etkisinin olmadığını düşünse de, bu küçük ilaveler kan şekerinde ani artışlara ve uzun vadede kilo almaya neden olabilir. Bu sebep ile içeceklerin içeriklerini kontrol etmek ve mümkünse şekersiz ve doğal alternatifleri tercih etmek son derece önemlidir.”
KARBONHİDRAT KAYNAKLARINI BİLMEMEK
Karbonhidrat kaynaklarını yeterince tanımamak ve sadece ekmek, makarna ya da pirinci karbonhidrat kaynağı olarak görmek, yapılan sık hatalardan biri olarak belirtilmektedir. Bununla ilgili Dyt. Yurttadur, yoğurt, süt, çeşitli sebzeler, meyveler ve hatta paketlenmiş atıştırmalıkların da kan şekerini yükseltici karbonhidrat içerdiğini hatırlattı. Dyt. Yurttadur bu konuda şu bilgileri paylaştı:
“Bir dilim ekmeğin ya da bir kase pirincin karbonhidrat miktarı küçük görünebilir, ancak bir öğünde birden fazla karbonhidrat kaynağı tüketmek, kan şekerinde hızla yükselmeye neden olabilir. Paketli ürünlerdeki karbonhidrat miktarını gözden kaçırmak da sık rastlanan bir sorun. Az şekerli ya da şekersiz ürünler de yüksek karbonhidrat içeriğine sahip olabilir, bu nedenle etiket okumak oldukça önemlidir. Meyve suları, smoothie’ler ve sütlü içecekler gibi sıvılar da hızlı bir şekilde emilen karbonhidratlar içerir ve çoğu zaman göz ardı edilmektedir.”
Bunların miktarlarının kontrol edilmemesi, özellikle birden fazla karbonhidrat kaynağının aynı anda tüketilmesi durumunda kan şekerinin hızla yükselmesine neden olabilir. Bu nedenle hangi gıdaların karbonhidrat içerdiğini bilmek ve bunların miktarlarını düzenlemek, kan şekeri dalgalanmalarını önlemenin en etkili yöntemlerinden biri olarak öne çıkmaktadır.
YETERSİZ SU TÜKETİMİ
Diyabet hastaları için su alımının son derece önemli olduğunu dile getiren Dyt. Yurttatur, sözlerini şu şekilde devam ettirdi:
“Yeterli miktarda su içmek, kanda biriken fazla glikozun idrar yoluyla atılmasını kolaylaştırır ve böylece hiperglisemi riskini azaltır. Bu nedenle, diyabet hastalarının, kan şekerlerini dengelemeye yardımcı olmak için günde en az 2,5 litre su içmeleri şarttır.”
GÜN İÇİNDE ÖĞÜN ATLAMA VE SONRASINDA AŞIRI YEME / YANLIŞ ARA ÖĞÜN TERCİHİ
Gün içerisinde öğün atlamak, diyabet hastalarının en sık yaptığı hatalardan biri olduğunu belirten Dyt. Yurttadur, uzun süre aç kalmanın kan şekerinin düşmesine yol açtığını ve bir sonraki öğünde aşırı yeme isteğini körüklediğini vurguladı. “Özellikle kahvaltı ya da öğle öğününü atlayan bireylerde bu durum daha sık görülmektedir. Diğer bir sorun ise yanlış ara öğün tercihleri, çikolata, paketli atıştırmalıklar veya şekerli içecekler, hızla kan şekerini artırıyor ve kısa sürede yeniden açlık hissi yaratıyor. Bu döngü, hem kan şekeri dalgalanmalarına ve hem de kilo kontrolünde zorluklara yol açabiliyor. Diyabet yönetiminde, öğün atlamamak ve ara öğünlerde sağlıklı alternatifleri tercih etmek, kan şekeri dengesinin korunması ve gün içerisinde enerji seviyesinin sabit tutulması açısından büyük önem taşıyor” ifadelerini kullandı.
YAĞ KAYNAKLARININ KALİTESİNE DİKKAT ETMEME
Diyabet hastalarının beslenmesinde yalnızca yağ miktarının değil, yağ kalitesinin de büyük bir öneme sahip olduğunu dile getiren Dyt. Yurttadur, “Doymuş ve trans yağlar açısından zengin gıdalar, hem damar sağlığını olumsuz yönde etkileyerek kalp hastalıkları riskini artırmakta, hem de kilo kontrolünü zorlaştırmaktadır. Oysa zeytinyağı, avokado, fındık ve deniz ürünleri gibi sağlıklı yağ kaynakları, kan şekeri dengesinin korunmasına ve kalp sağlığına katkı sağlamaktadır” şeklinde belirtti.
PROFESYONEL DESTEK ALMAMAK
Diyabetli bireylerin beslenme konusunu kendi başlarına ele almalarının yanlış alışkanlıklar geliştirmelerine neden olabileceğini ifade eden Dyt. Harika Özkaya Yurttadur, “Hangi gıdaları ne miktarda tüketmeleri gerektiği konusunda bilgi eksikliği, kan şekeri dalgalanmalarına ve uzun vadede komplikasyon risklerine yol açabilir” dedi.
“Uzman bir diyetisyenden alınacak kişiye özel öneriler, hem kan şekeri kontrolünü sağlama hem de sağlıklı kilo takip noktasında önemli bir destek sağlar. Profesyonel rehberlik olmaksızın yapılan denemeler, sıklıkla beslenme hatalarının kalıcı hale gelmesine yol açabilir.”
